Celestia là một trong những dự án tiên phong theo mô hình modular blockchain – một hướng tiếp cận mới nhằm giải quyết những điểm nghẽn về khả năng mở rộng, bảo mật và phân mảnh hạ tầng trên các mạng blockchain truyền thống. Với hệ sinh thái đang mở rộng nhanh chóng, liệu Celestia có thực sự là chìa khóa cho thế hệ blockchain kế tiếp?
1. Từ monolithic đến modular: Vì sao blockchain cần một kiến trúc mới?
Trong nhiều năm, phần lớn các blockchain như Ethereum, Solana, hay Avalanche đều theo kiến trúc monolithic – tức một chuỗi đơn đảm nhiệm toàn bộ ba chức năng cốt lõi:
- Execution (thực thi): Xử lý giao dịch và tính toán.
- Settlement (giải quyết): Ghi nhận và đồng thuận trạng thái cuối cùng.
- Data availability (DA – khả dụng dữ liệu): Đảm bảo dữ liệu giao dịch được công khai, ai cũng có thể kiểm chứng.
Tuy nhiên, khi mạng lưới mở rộng, việc tích hợp cả ba chức năng này trên một chuỗi duy nhất gây ra tắc nghẽn, phí giao dịch cao và khó mở rộng dApp. Đó là lý do kiến trúc modular ra đời – với việc tách riêng các lớp để chuyên môn hóa, tăng hiệu suất và linh hoạt hơn trong triển khai.
2. Celestia – Lớp DA chuyên biệt cho Web3 thế hệ mới
Celestia là blockchain modular đầu tiên tập trung hoàn toàn vào lớp Data Availability (DA), cho phép các chuỗi khác (ví dụ: rollups, appchains, L2) lưu trữ dữ liệu giao dịch một cách an toàn và phi tập trung mà không cần tự xây dựng hệ thống DA riêng.
🌐 Điểm nổi bật của Celestia:
| Đặc điểm | Mô tả |
|---|---|
| Modular by design | Tách biệt rõ ràng giữa DA và execution, giúp các rollups không cần lo về lớp dữ liệu. |
| Blobstream vào Ethereum | Cho phép các rollups sử dụng Ethereum làm settlement nhưng lưu trữ dữ liệu trên Celestia. |
| Celestia Node nhẹ (light) | Cho phép bất kỳ ai xác minh dữ liệu DA mà không cần tải toàn bộ blockchain. |
| TIA token | Token gốc dùng để trả phí DA và stake để bảo vệ mạng lưới. |
Celestia giúp giải bài toán “rollup càng nhiều – DA càng nghẽn” bằng cách trở thành một tầng dữ liệu công cộng, hiệu quả và có thể mở rộng tuyến tính.
3. Hệ sinh thái Celestia đang phát triển nhanh chóng
Chỉ trong vài tháng sau mainnet (cuối 2023), Celestia đã thu hút hàng chục dự án xây dựng các rollups hoặc appchains tích hợp DA của mình, nhiều trong số đó đến từ các hệ sinh thái lớn như Ethereum, Cosmos, Polygon…
🔥 Một số dự án tiêu biểu:
| Tên dự án | Mô tả | Lý do đáng chú ý |
|---|---|---|
| Dymension | RollApp Framework (multi-rollup) | Đã ra mắt token và phát triển trên Celestia |
| Manta Pacific | zk-rollup dùng DA Celestia | Hợp tác với Polygon CDK |
| Eclipse | Sử dụng Solana VM, settlement trên Ethereum | Modular blockchain hiệu suất cao |
| Movement Labs | MoveVM + Celestia DA | Mô hình modular cho smart contract language mới |
| Rollkit | SDK cho Rollup sử dụng DA từ Celestia | Mở đường cho appchains dễ triển khai |
Bên cạnh đó, việc tích hợp Blobstream cho Ethereum mở ra khả năng sử dụng Celestia như một tầng dữ liệu cho tất cả các Layer 2 trên Ethereum – từ Arbitrum, Optimism cho đến zkSync.
4. Tokenomics và TIA Token: Vai trò và giá trị
TIA là token gốc của Celestia, giữ các vai trò chính:
- Staking: Bảo vệ mạng lưới thông qua cơ chế Tendermint (Proof-of-Stake).
- Thanh toán phí DA: Các rollups sử dụng Celestia để xuất bản dữ liệu phải trả phí bằng TIA.
- Cơ hội airdrop và điểm tương tác: Người nắm giữ TIA, đặc biệt là staker và node operator, thường đủ điều kiện nhận airdrop từ các rollup mới.
🚀 Số liệu nổi bật (tính đến tháng 7/2025):
- Market Cap: ~2,9 tỷ USD
- TVL trong hệ sinh thái: Gần 200 triệu USD
- Tổng số rollup tích hợp DA: > 50 dự án
- Tỷ lệ staking TIA: ~38% tổng cung
5. Thách thức còn tồn tại
Dù mô hình modular của Celestia có nhiều ưu điểm, vẫn còn những điểm cần theo dõi:
- Cạnh tranh từ Avail (Polygon), EigenDA (EigenLayer) – các DA layer khác đang nổi lên.
- Chưa có settlement layer riêng – phụ thuộc vào Ethereum hoặc Cosmos Hub để đảm nhận settlement.
- Tốc độ ứng dụng thực tế còn thấp – nhiều rollup mới vẫn ở testnet.
6. Cơ hội cho nhà đầu tư Việt
- Staking TIA: Có thể staking trực tiếp trên Celestia để nhận phần thưởng (APR hiện tại ~15–18%).
- Theo dõi retroactive/airdrop từ các rollup mới: Nhiều dự án mới trên Celestia sẽ thưởng cho cộng đồng tương tác, tương tự như Arbitrum và Starknet.
- Tham gia vận hành light node hoặc thử nghiệm Rollkit: Dành cho những người kỹ thuật, có thể đón đầu các công cụ Dev của hệ sinh thái Celestia.
Kết luận
Celestia không đơn thuần là một blockchain mới – nó là tầng dữ liệu công cộng cho một thế giới Web3 đang modular hóa. Với khả năng mở rộng tuyến tính, kiến trúc phân lớp và hệ sinh thái mở rộng nhanh, Celestia đang định hình lại cách các blockchain tương tác, triển khai và mở rộng. Nhà đầu tư cần theo dõi sát xu hướng modular để không bỏ lỡ làn sóng phát triển tiếp theo của thị trường.
Tác giả: Phòng Phân Tích Hạ Tầng Blockchain | tienso24.com
Bài viết phục vụ mục đích thông tin, không mang tính khuyến nghị đầu tư.
