1. Mở đầu: Tài sản số không còn nằm ngoài luật pháp
Tiền kỹ thuật số, token hóa tài sản, stablecoin và NFT – tất cả đang dần trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái kinh tế số toàn cầu. Với hàng triệu người dùng và một hệ sinh thái blockchain đang phát triển mạnh mẽ, Việt Nam không thể mãi đứng ngoài cuộc chơi.
Luật hóa tài sản số không chỉ là nhu cầu thực tiễn, mà là một đòi hỏi cấp thiết nếu Việt Nam muốn bảo vệ người dân, thu hút đầu tư và xây dựng một thị trường minh bạch, hiện đại.
2. Hiện trạng pháp lý của Việt Nam (Tính đến năm 2025)
- Tài sản số như Bitcoin, Ethereum không được công nhận là phương tiện thanh toán, nhưng cũng không bị cấm nắm giữ.
- Không có văn bản pháp luật cụ thể điều chỉnh các hoạt động: giao dịch, phát hành token, niêm yết sàn, đầu tư ICO/IDO.
- Các cơ quan như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, Bộ TT&TT đã thành lập tổ nghiên cứu khung pháp lý thử nghiệm (sandbox).
- Việt Nam đang nghiên cứu ban hành luật về tài sản số vào giai đoạn 2025–2026.
3. Tham khảo mô hình pháp lý của các quốc gia đi trước
🇸🇬 Singapore: Quản lý theo nguyên tắc rủi ro
- Cấp phép cho các công ty tài sản số (MAS license).
- Phân biệt rõ: token thanh toán, token tiện ích, token đầu tư.
- Yêu cầu KYC – AML – báo cáo định kỳ cho nhà phát hành token và sàn giao dịch.
- Có sandbox pháp lý cho fintech và blockchain startup.
➡️ Phù hợp với Việt Nam ở mức độ linh hoạt và tập trung bảo vệ người tiêu dùng.
🇯🇵 Nhật Bản: Quản lý chặt chẽ và minh bạch
- Công nhận Bitcoin là tài sản hợp pháp từ năm 2017.
- Các sàn giao dịch crypto phải đăng ký và được giám sát bởi FSA.
- Có quy định về ví lạnh, tách biệt tài sản khách hàng, báo cáo định kỳ.
- Token phải được đánh giá rủi ro kỹ trước khi niêm yết.
➡️ Ưu điểm: Bảo vệ cao, chống lừa đảo. Nhược điểm: Rào cản gia nhập cao.
🇺🇸 Hoa Kỳ: Phân quyền giám sát – linh hoạt nhưng phức tạp
- Không có luật chung về tài sản số, nhưng các bang có quyền riêng.
- SEC, CFTC, IRS đều tham gia giám sát tuỳ loại token.
- Mới thông qua GENIUS Act – bước đi đầu tiên trong việc hợp pháp hóa stablecoin.
- Đã phê duyệt Bitcoin ETF, giúp nhà đầu tư tổ chức tiếp cận thị trường.
➡️ Phù hợp với các thị trường phát triển cao, nhiều định chế tài chính lớn.
🇦🇪 UAE & 🇸🇦 Saudi Arabia: Quản lý tập trung, hỗ trợ sandbox mạnh mẽ
- Dubai thành lập VARA (Virtual Asset Regulatory Authority) để cấp phép cho sàn giao dịch và nhà phát hành token.
- Khuyến khích xây dựng trung tâm tài sản số quốc tế, tạo điều kiện cho startup và VC.
➡️ Phù hợp với các quốc gia muốn trở thành hub tài sản số khu vực – hướng mà Việt Nam có thể hướng tới.
4. Việt Nam nên chọn hướng đi nào?
🛤️ Gợi ý khung pháp lý giai đoạn đầu:
| Yếu tố | Gợi ý chính sách |
|---|---|
| Phân loại tài sản số | Định nghĩa rõ: tài sản ảo (tiền mã hóa), tài sản số (NFT, token hóa tài sản), token tiện ích, token chứng khoán |
| Sandbox pháp lý 3 năm | Cho phép thử nghiệm giới hạn về ICO, NFT, stablecoin, token hóa tài sản dưới sự giám sát của Bộ Tài chính và NHNN |
| Giấy phép sàn giao dịch | Cấp phép thí điểm cho 1–2 sàn nội địa (ví dụ VNDC, ONUS) có khả năng quản trị, bảo mật, tuân thủ KYC/AML |
| Quy định bảo vệ người tiêu dùng | Minh bạch thông tin dự án, cấm hứa hẹn lãi, công khai ví lưu trữ, trách nhiệm pháp lý của nhà phát hành |
5. Những lợi ích lớn nếu luật hóa đúng hướng
🎯 Đối với người dân
- Được công nhận quyền sở hữu tài sản số.
- Được bảo vệ trước rủi ro scam, dự án “ma”.
- Có thể khai báo thuế minh bạch, đầu tư dài hạn an toàn.
💼 Đối với doanh nghiệp
- Startup Web3 dễ dàng gọi vốn, phát hành token hợp pháp.
- Doanh nghiệp truyền thống có thể tích hợp NFT, token loyalty vào hệ thống khách hàng.
- Các sản phẩm tài chính mới (quỹ crypto, lending, staking…) được giám sát an toàn.
📈 Đối với quốc gia
- Thu thuế từ các giao dịch tài sản số.
- Hạn chế dòng vốn chảy lậu, rửa tiền xuyên biên giới.
- Khẳng định vị thế dẫn đầu trong ASEAN về chuyển đổi số.
6. Những rào cản và kiến nghị
| Rào cản | Hướng xử lý |
|---|---|
| Thiếu nhân lực quản lý tài sản số | Đào tạo cán bộ chuyên trách, mời chuyên gia quốc tế hỗ trợ |
| Lo ngại rửa tiền, tội phạm mạng | Tích hợp hệ thống giám sát on-chain, hợp tác quốc tế (Chainalysis, TRM Labs…) |
| Khó quản lý sàn nước ngoài | Yêu cầu sàn có hoạt động tại Việt Nam phải đăng ký/ủy quyền đại diện pháp lý |
7. Kết luận: Luật hóa không phải để cấm – mà để phát triển có kiểm soát
Luật hóa tài sản số là bước đi sống còn nếu Việt Nam muốn trở thành một nền kinh tế số thực thụ. Thay vì cấm đoán hoặc buông lỏng, cần một mô hình “kiểm soát thông minh” – cho phép thử nghiệm có giới hạn, giám sát có trách nhiệm và phát triển có định hướng. Đây không chỉ là bài toán về công nghệ hay tài chính, mà còn là chiến lược quốc gia trong kỷ nguyên số.
